Dat is de grootste leugen die je jezelf kan vertellen. Je hebt altijd iets te verbergen! Daarom gedraag je je als de brave versie van jezelf bij je ouders, de stoere versie bij je vrienden, en – als de driekoppige draak die je bent – heb je nog een tedere variant achter de hand voor je geliefde.
We wisselen continu van persoonlijkheid alsof we allemaal schizofrenen zijn, en dat is wat mij betreft geen probleem. Het is net zo menselijk als – en zwaar gerelateerd aan – liegen, wat we ook wel kunnen definiëren als het verbergen van de waarheid. We doen het allemaal, dagelijks zelfs. Om confrontaties uit de weg te gaan, om de schuld af te schuiven, om geen gezichtsverlies op te lopen, en vooral om leuk bevonden te worden… Of door jezelf te vertellen dat je niks te verbergen hebt, zoals meer dan de helft van de slimme koppen van de Tweede Kamer* heeft gedaan bij het tekenen van de Sleepwet.
Deze wet stelt de geheime dienst (AIVD) in staat om al je online activiteiten af te tappen, om vervolgens op te slaan voor een periode van drie jaar. Voorheen moest je verdacht zijn van een strafbaar feit, alvorens een onafhankelijke rechter toestemming kon verlenen aan justitie om jouw data op te laten halen bij je provider. Nu zijn beide tussenstappen geëlimineerd en wordt er bij voorbaat tegen jou gesamenzweerd².
“Ja, maar ik bedoelde: Ik doe niets illegaals, dus voor de overheid heb ik niks te verbergen.”
Los van dat het merkwaardig is dat je de staat eerder de waarheid toevertrouwt dan je naasten, is dit een gevaarlijke redenering. Jij weet niet eens wat allemaal illegaal is, dat had je zelfs na tien jaar rechten studeren niet geweten. We leven immers – naar schatting, niemand weet precies – onder het juk van 11.000 wetten en nog eens 138.000 bijkomende bepalingen. Bovendien zijn de machthebbers van vandaag die van morgen niet. Het hele jaar door worden er nieuwe wetten ingevoerd: wat vandaag legaal is, kan op een dag gevangenisstraf-waardig zijn.
“Maar het is toch voor onze eigen veiligheid! Terreurdreiging!”
Dat schijnt wel de motivatie te zijn. Helaas willen goede intenties nog wel eens ondersneeuwen door wrange bij- en uitwerkingen. Zo heeft de AIVD – voor nu – niet de mankracht om alle data van Nederland door te ploegen. De meesten van ons hebben wel eens in een situatie van onderbemanning verkeerd. Haast leidt tot onzorgvuldigheden, stress leidt tot fouten. Het volgende moment sta je op een zwarte lijst omdat je ‘Isis is leuk’ hebt gezegd, terwijl je alleen maar een typefout maakte toen je Iris aan het versieren was. Nee serieus, hoe wordt al die data gesorteerd op relevantie? Willen ze de filter instellen op Arabisch-talige berichten? Ik dacht dat alle politieke partijen met uitzondering van de PVV het erover eens waren dat de islam niet gelijk staat aan terrorisme? Laten ze vervolgens de AIVD wel de PVV belangen behartigen? Als je één bevolkingsgroep gaat screenen, zullen de misdaadcijfers vanzelf die groep als problematisch aanwijzen.
“Nou nou nou, dat is wel een hele voorbarige conclusie. Je kunt niet weten hoe ze te werk gaan.”
Dankjewel! Dat is nou precies het probleem! We weten niet hoe ver ze gaan en we kunnen het ook niet controleren. Wat we wel weten zijn de beperkingen die de Minister van Binnenlandse Zaken heeft opgelegd: ‘De geheime diensten zullen zich alleen richten op een geografisch gebied of op bepaalde datastromen.’ Dat zijn veertien woorden die gezamenlijk niets betekenen. ‘Een geografisch gebied’ kan heel Nederland zijn, ‘bepaalde datastromen’ kunnen alle datastromen zijn… Maar ik was nog niet uitgepraat over de goede intenties van onze High Tech versie van de KGB. Ze willen namelijk ook onze data verzamelen om ons te beschermen voor cyberaanvallen.
Kan het nog grappiger? Één extra kopie van onze gegevens = één extra plek waar onze gegevens worden opgeslagen = één extra plek waar ze vandaan gestolen kunnen worden. Je voelt de schandalen al aankomen, net als bij ieder ander groot ICT-project van de afgelopen jaren. Het Elektronisch Patiëntendossier, de Stemcomputer, de OV-chipkaart… Ze gingen allemaal gepaard met grove technische mankementen waardoor onze gegevens voor het oprapen lagen. Bovendien wordt informatie dat eenmaal beschikbaar is, op den duur voor andere doeleinden ingezet³. Recente voorbeelden: DUO die je OV-reisgegevens opvraagt om te bepalen of je wel recht hebt op een uitwonende studiebeurs, en de Belastingdienst die de snelwegcamera’s van de politie gebruikte om te kijken of lease-rijders nog hadden gelogen over privékilometers.
“Weet je wat het is Kevin, jij bent gewoon paranoia.”
Ha! Don’t get me started. Over tien jaar – wanneer ze een paar voetbalvelden hebben volgebouwd om al onze data op te slaan – is kunstmatige intelligentie op zo’n niveau dat de AIVD wel de ‘man’kracht heeft om al onze gegevens door te spitten. ‘Die terroristen willen onze Westerse vrijheden afnemen!’ Nee hoor, dat doen we zelf wel. Het volk is één grote criminele organisatie die continu in de gaten gehouden moet worden. Big Brother laat een vreugdetraantje en Stalin klapt een shotje vodka in zijn graf.
“Nou, met zo’n absurde vergelijking ga je me niet overtuigen.”
Gelukkig heb ik nog maar een kwart van de wet genoemd. Naast het aftappen mogen alle geautomatiseerde apparaten gehackt worden. Denk hierbij aan je telefoon, computer of smart-tv. Daarnaast mag er een geheime DNA-databank aangelegd worden waar iedereen in terecht kan komen. Tot slot mag verzamelde data met buitenlandse inlichtingendiensten gedeeld worden, ook zonder deze eerst geanalyseerd te hebben (een schandaal op zichzelf). En laat me je een vraag stellen: Zou je flippen als je post geopend op de deurmat valt? … Dat dacht ik al. Je kunt hier tekenen om het referendumverzoek te steunen: https://teken.sleepwet.nl/
“Alsof een referendum iets oplost?”
Oké, ik snap dat je cynisch bent gezien de afloop van het Oekraïne-referendum, maar dat is onterecht. Ten eerste is er een wezenlijk juridisch verschil: Deze aanvraag tot referendum heeft betrekking op een Nederlandse wet, ofwel, de eventuele afgelasting ervan wordt niet overvleugeld door de Europese Unie. Ten tweede – mocht dit referendum doorgang vinden en mocht een meerderheid van de stemmers de Sleepwet willen afschaffen – is de moeite niet zo zeer voor niets geweest als de Tweede Kamer het volksadvies wederom negeert. Dit zou alleen maar een welkome bevestiging zijn van Haags vertrouwensmisbruik en bewijst een gebrek aan democratie. Je weet wel, die vorm van staatsbestuur die Nederland wereldwijd promoot, bijvoorbeeld met bommenwerpende F16’s in Syrië. Laten we dankbaar zijn voor elke keer dat ze ons naaien, zodat het bewandelen van revolutionaire paden vanzelf een morele verplichting wordt. Zodat we de inrichting van onze democratie – die al decennia stil staat in de tijd – van een nieuw karakter kunnen voorzien.
_______________________________
“Arguing that you don’t care about the right to privacy because you have nothing to hide is no different than saying you don’t care about free speech because you have nothing to say.”
– Edward Snowden
Voetnoten
* de Geheime Rechtse Alliantie (VVD, PVV en CDA), ID-Crisis (PvdA), Generatie Digibeet (50+) en de Bemoeizuchtige Bible Belt (CU, SGP).
2 dat is inderdaad een foutieve vervoeging, maar het rijmt wel.
3 een fenomeen genaamd function creep.
Voor uitgebreide informatie: https://www.privacybarometer.nl/…/Grootschalig_internet_afl…
Shout-out naar Maurits Martijn en Rob Wijnberg van De Correspondent, die me jaren geleden hebben gewezen op de grap die ‘niks te verbergen’ heet.
Deze column is geschreven door Kevin en met zijn toestemming hier doorgeplaatst. Voor de originele column op Facebook: https://www.facebook.com/kevinb.bel112/posts/121780875235037. Kevin mag altijd toegevoegd worden op Facebook voor columns met soortgelijke thema’s in de toekomst.