Destigmatiseren kan je leren

Voorstelrondje

Hallo!
Mijn naam is Sera Grevenstuk, vierdejaars student Social Work aan de Hogeschool Utrecht. Vanuit mijn opleiding kreeg ik de opdracht om een product te bedenken om op te komen tegen onrecht dat mensen met psychiatrische aandoeningen nadelig treft. Door mijn persoonlijke ervaring met stigmatisering bij mijn broer met PDD-NOS (autisme), merkte ik dat ik het erg belangrijk vond om hier iets mee te doen. Mijn verwachting van het onderzoek was dan ook dat meerdere mensen, met psychische kwetsbaarheden, last zouden hebben van stigmatisering, mede doordat buitenstaanders de kennis niet zouden hebben of er niet open voor staan om erover in gesprek te gaan.

In augustus kwam ik daarom in contact met Stichting Zebra Voorlichting en ben ik met hen een samenwerking aangegaan om een product te bedenken die zij uiteindelijk kunnen overnemen. Zebra Voorlichting is een stichting die zich inzet voor het doorbreken van de taboes en stigma’s op zelfbeschadiging en het delen van ervarings- en herstelverhalen. Voor zowel lotgenoten, de omgeving van lotgenoten als professionals in de GGZ en medische wereld (Zebra Voorlichting, 2021).

Na een tijd brainstormen is eruit gekomen dat een training handig zou zijn, omdat Zebra Voorlichting al verschillende trainingen gaf. Alleen dan op een andere manier. Na een gedurende tijd onderzoek te hebben gedaan werden mijn verwachtingen realiteit toen ik op een onderzoek kwam van het Amsterdam UMC waarin werd bevestigd dat de helft van de mensen met een diagnose gestigmatiseerd wordt. Niet alleen door anderen, maar ook door henzelf met ernstige gevolgen zoals angst- en, depressiesymptomen, demoralisatie, vermijding van professionele hulp, klein sociaal netwerk, angst voor intieme relaties, onderpresteren of werkeloosheid en afnemen van kwaliteit van het leven. Al deze gevolgen kunnen weer leiden tot ziekteverzuim, zorggebruik en/of gebruik van sociale voorzieningen, wat hoort bij maatschappelijke kosten. Uit hetzelfde onderzoek is gebleken dat door dit stigma, jongeren het moeilijk vinden om open te zijn over hun mentale gezondheid. De onbekendheid zorgt voor misvattingen en onterecht oordeel, waardoor 34% van de jongeren vaak onterecht denkt dat mensen met psychische problemen een gevaar zijn voor de samenleving (Kleinjan, 2020).

Een blik in de wijken van Utrecht

Uit een onderzoek van het RIVM, rondom de mentale gezondheid van jongeren, is het volgende uit gekomen: Voornamelijk in Utrechtse wijken, zoals West, Binnenstad, Noordoost, Oost en Zuid heeft meer dan 12% van meisjes tussen de 12 en 14 jaar psychische problemen. Deze psychische problemen bestaan grotendeels uit emotionele problemen. Emotionele problemen gaat samen met slaapproblemen, psychosomatische klachten en druk ervaren van schoolwerk. Daarentegen heeft tussen de 3 en 5 % van de jongens uit de Utrechtse wijken Leidsche Rijn, Noordwest, Overvecht, Noordoost en Zuidwest psychische problemen. Deze psychische problemen bestaan grotendeels uit gedragsproblemen (Schoemaker et al., 2019).

Training ‘Destigmatiseren kun je leren’

De training ‘destigmatiseren kun je leren’ bestaat uit een draaiboek, gebaseerd op een zelfbedachte methodiek, met als thema stigmatisering rondom mensen met psychische kwetsbaarheden op de kaart te zetten. De training is onderverdeeld in werkvormen, een informatiefilmpje over psychische kwetsbaarheden en het ervaringsverhaal van de trainer. De training kan, door de 10 verschillende werkvormen, op 32 manieren worden gegeven. Daarnaast kunnen er gemakkelijk kleine aanpassingen worden gedaan (zonder dat de kern zijn waarde verliest), waardoor het voor iedere school of groep geschikt is. De training is bedoeld voor iedere doelgroep.

Vanuit mijn eigen onderzoek was er twijfel of het niet te vroeg was voor de middelbare school om deze kennis te ontvangen. Na een testfase is het meer dan duidelijk geworden hoe belangrijk het is om juist deze doelgroep te voorzien van deze training. De testfase is uitgevoerd bij drie klassen met tweedejaars leerlingen van een middelbare school. Door de overeenkomsten met een gebroken been rondlopen en niet zo lekker in je vel zitten te benoemen aan deze groep leerlingen, kregen zij inzichten in het probleem dat speelt. Bij deze testfase zijn 60 feedbackformulieren verzameld. Een van de antwoorden was vrij bijzonder, namelijk “ik zie nu dat ik niet alleen ben”.  Dat is het doel van de training, anderen bewustmaken van dit probleem.

Piratenpartij

Uiteindelijk kwam ik in contact met Saskia Soller, lijsttrekker van de Piratenpartij in de gemeente Utrecht.
Hoe deed ik dat?
Ik kwam erachter dat de Piratenpartij voorstander is van lezingen geven op scholen over stigmatisering en was nieuwsgierig hoe zij dit wilde opzetten, met als insteek dat er meer bekendheid voor de training ‘Destigmatiseren kun je leren’ te krijgen, aangezien de training aansluit bij de doelen van deze partij. Door met Saskia in gesprek te gaan, heeft Piratenpartij het agendapunt over destigmatiseren opnieuw toegepast in het gemeentelijke verkiezingsprogramma van 2022. De tekst die zij erin hebben gezet is als volgt:

— Educatie over verward gedrag

De Piratenpartij wil dat de gemeente haar inwoners gaat informeren over hoe zij verward gedrag kunnen herkennen en hoe ze kunnen helpen. Dit gaat hand in hand met een destigmatisering-campagne over verward gedrag. Het is hierbij niet genoeg om deze informatie via reclameborden te verspreiden, het moet breder worden opgepakt. Denk bijvoorbeeld aan  informatieavonden in buurthuizen, lezingen op middelbare scholen, MBO’s, Hogescholen en Universiteiten, cursussen aan medewerkers van de gemeente, en een campagne op sociale media; zo krijgt dit onderwerp de aandacht die het verdient (Piratenpartij, 2021).

Tot Slot

Tot slot wil ik Stichting Zebra Voorlichting en Piratenpartij bedanken voor de kansen die ik heb gekregen om stigmatisering rondom mensen met psychische kwetsbaarheden op de kaart te zetten en anderen hiervan bewust te maken. Het project heb ik dan ook met veel plezier kunnen uitvoeren, mede door anderen de mogelijkheid te bieden om kennis bij te brengen over een belangrijk sociaal probleem. Heb je interesse om de training ‘Destigmatiseren kun je leren’ mee te maken met jouw klas, team of andere groepssamenstelling?
Neem dan contact op met Stichting Zebra Voorlichting, via het volgende e-mailadres: info [at] zebravoorlichting [dot] nl