Dit is een filosofische beschouwing, opgesteld door het Wetenschappelijk Bureau Piratenpartij Utrecht.
We moeten ‘normaal doen’ van de heer Rutte. We moeten allemaal die ‘gewone Nederlander’ worden waar hij zo graag over praat. Dit kan gezien worden als een campagnestrategie, als retoriek.
We kunnen hier echter ook op een andere manier naar kijken. Rutte wil dat iedereen zich normaal gedraagt, hoe zal Rutte zijn macht gebruiken om dit te bereiken?
Foucault
Als we het over macht hebben moeten we kijken naar Foucault. Hij hanteerde een brede definitie van macht, hij zag macht op plekken waar anderen ze niet zagen. Foucault schreef over de psychiatrie, over krankzinnigheid en normalisering. Hij zda in de moderne tijd de geesteszieke weer ‘normaal’ moet worden. De psychiaters zijn de bewakers van de normaliteit. Alles staat in het teken van de normalisering.
In de latere werken van Foucault rekt hij dit idee over de normalisering verder uiten laat zien dat dit in vrijwel de gehele maatschappij terug komt. In zijn boek ‘discipline and punish’ beschrijft hij dat disciplinering overal in de maatschappij aanwezig is. Hij noemt dit ook wel de ‘disciplinemaatschappij’. Op verschillende manieren wordt er druk uitgeoefend zodat mensen zich ‘normaal’ gaan gedragen. Hij beschrijft dit als een totalitaire machtsuitoefening waarbij er weinig ruimte is voor individuele vrijheid en afwijking.
De staat produceert ‘volgzame lichamen’. Mensen die zich in de woorden van de heer Rutte, ‘normaal’ gedragen. Volgens Foucault gebeurt dit op drie manieren:
1. Hiërarchische observatie (panoptische macht). Mensen die worden geobserveerd zullen zich houden aan de regels. Er is dus macht hier, zodra je weet dat je wordt bekeken verandert je gedrag.
2. Normaliserende oordelen. Dit gaat over de vergelijking tussen jouw prestaties en de norm. Ben jij wel normaal?
3. Examinering/inspectie. Een voorbeeld hiervan is het examen op school, dit is een manier om de studenten te laten doen wat ze moeten doen.
Een voorbeeld van deze hiërarchische observatie is het panopticum: ontworpen door Jeremy Bentham. Dit is een gevangenis die op zo’n manier is gebouwd dat de gevangene altijd het idee heeft in de gaten te worden gehouden.
Sleepwet en camera’s
Als we naar onze huidige maatschappij kijken zien we dat zowel de hiërarchische observatie als de normaliserende oordelen worden uitgebreid. Denk hierbij aan de Sleepwet, die er voor gaat zorgen dat je gedrag op internet altijd kan worden gemonitord. Maar denk ook aan de uitbreiding van het aantal camera’s op straat. De normaliserende oordelen zien we terug in de uitspraken van de heer Rutte. Maar ook in het fenomeen dat wanneer je een cijfer van een toets terug krijgt, je het gemiddelde van de klas er naast ziet staan. Zo kun je zien of jouw resultaat wel ‘normaal’ is.
Dit is een schadelijke ontwikkeling. De ruimte voor mensen die niet aan ‘de norm’ voldoen wordt in onze maatschappij steeds kleiner. Zowel door de uitbreiding van observatie als door de toenemende normaliserende oordelen.
Geef een reactie